Historia Judyta i Holofernes to temat religijny, w którym wyzwolenie narodu dokonuje się poprzez akt odwagi i krwi. Dwóch słynnych artystów, Artemisia Gentileschi e Michelangelo CaravaggioObaj artyści stworzyli obrazy, które uchwyciły historię Judyty i Holofernesa w swoich stylach. Wciąż jednak pozostaje pytanie: jak dwa zupełnie różne obrazy mogą wynikać z tej samej historii?
Judyta i Holofernes
Jest to jedna z wielu historii, które doczekały się różnych wersji i tłumaczeń. Jak dotąd najstarsza wersja historii Judyty jest w języku greckim, a oryginalna hebrajska relacja nie została jeszcze odkryta.
W skrócie, jest to opowieść o próbie ocalenia Izraela i jego mieszkańców przed rządami Nabuchodonozora przez żydowską kobietę. Na początku XVI wieku p.n.e. asyryjski władca Nabuchodonozor wysłał swojego generała, Holofernesa, na podbój Izraela, który obejmował oblężenie izraelskiego miasta Betulia.
Judyta była piękną, młodą wdową. Jej mąż, Manasses, zmarł trzy lata wcześniej. Mimo że była samotna, mąż Judyty pozostawił jej po śmierci duży majątek, którym zarządzała. Przez lata Judyta była bardzo religijna; nigdy nie przestała ubierać się skromnie i zawsze pościła przez wiele dni.
Generał Holofernes i jego armia oblegli Betulię i odcięli dopływ wody do miasta. Uzjasz, władca miasta, poprosił swój lud, by wytrwał jeszcze trochę w nadziei, podczas gdy zbiornik i magazyny wyschły. W miarę upływu czasu ludzie byli jednak coraz bardziej zmęczeni i chcieli się poddać. Chcieli zakończyć swoje cierpienie.
Judyta widziała swój lud w niebezpieczeństwie i walczyła przeciwko zamiarom poddania się Uzjasza. Przed wszystkimi urzędnikami miejskimi Judyta ogłosiła, że Bóg będzie działał przez nią, opracowując plan ocalenia jej ludu. Judyta ubrała się w piękne szaty i przygotowała pyszne i wystawne jedzenie jako prezent dla generała.
Wraz ze służącą Abrą opuściły Betulię i udały się do obozu asyryjskiej armii. Podając się za uciekinierkę z Betulii, poinformowała ich, że miasto wkrótce wpadnie w ręce generała Holofernesa i jego ludzi. Mężczyźni byli tak oczarowani jej urodą i kłamstwami, które im powiedziała, że przydzielili 100 mężczyzn, aby towarzyszyli jej do namiotu Holofernesa.
Holofernes był pod urokiem urody Judyty i jej wymownej mowy od pierwszego wejrzenia. Przez cztery dni Judyta i Abra przebywały w obozie, udając, że każdej nocy modlą się do Boga i czekają na wiadomość, kiedy powinny zaatakować Betulię. Czwartego dnia Holofernes zaprosił Judytę na wyszukany bankiet pełen pysznego jedzenia i wina. Judyta jadła i piła tylko to, co przygotowała dla niej Abra. Holofernes został zmuszony do wypicia tak dużo, że zapadł w głęboki sen na swoim łóżku. Po tym, jak Holofernes zapadł w głęboki sen, Judyta wzięła miecz Holofernesa i ścięła go, wrzucając jego głowę do worka i zabierając trofeum do Betulii.
Dwaj potężni artyści baroku
Jest początek XVI wieku w Rzymie. W tym czasie, Artemisia Gentileschi rozpoczął już swoją karierę artystyczną, a Caravaggio przebywał w Rzymie od 1592 roku. Obaj stali się jednymi z najbardziej znanych i podziwianych artystów epoki baroku, ustanawiając ruch, jakim jest dzisiaj.
Caravaggio był starszy od Artemizji o 22 lata. Oczekiwania związane z wiekiem i płcią trzymały ich z dala od siebie, więc obaj artyści spotkali się tylko kilka razy. Jednak ojciec Artemizji, słynny malarz Orazio, był długoletnim przyjacielem Caravaggia. Chociaż związek między dwoma artystami trwał krótko, dom Gentileschi był świadomy obecności Caravaggia, a jego twórczość wywarła wpływ na młodą Artemizję. Zrozumienie decydujących wydarzeń, takich jak te w życiu obu artystów, dostarcza kluczy do ich dzieł i tego, w jaki sposób dwaj artyści byli w stanie wykorzystać tę samą historię do stworzenia tak różnych obrazów.
Caravaggio
Michelangelo Caravaggio, lepiej znany po prostu jako Caravaggiourodził się w 1571 roku w Mediolanie we Włoszech. Jego zdecydowane wykorzystanie realizmu i ciemnych odcieni kolorów sprawiło, że stał się powszechnie znany każdemu, kto choć trochę zna się na sztuce. Jest uznawany za lidera ruchu artystycznego Tenebrism, który podkreśla bardzo skupione szczegóły z jasnym światłem na ciemnym tle i tonach.
Wraz z dramatycznymi cieniami i oświetleniem, obrazy Caravaggia są kontemplacyjne i rozpustne. Malował na podstawie żywych modeli w sposób nieromantyczny i nieidealizowany. W Rzymie często krążyły plotki o tym, gdzie znajdował swoje modelki; artysta zatrudniał wszelkiego rodzaju kochanki i prostytutki. Jedną z najbardziej szokujących plotek było to, że jednym z modeli Caravaggia do jego obrazu było ciało utopionej prostytutki.
Życie Caravaggia było burzliwe. Ruch tenebryzmu, który przyniósł światu, mógł wywodzić się z mrocznych miejsc artysty. Choć był świetnym malarzem, Caravaggio rządził się również swoim temperamentem i upodobaniem do alkoholu. Był prowodyrem wielu bójek i łatwo wpadał w gniew.
Być może właśnie z powodu tych agresywnych tendencji zakończyła się przyjaźń między nim a ojcem Artemizji, Orazio Gentileschi. Jest to udokumentowane w procesie o zniesławienie z 1603 roku, w którym obaj zostali aresztowani za stworzenie zestawu satyrycznych dzieł, które wyśmiewały innego artystę. Caravaggio i Orazio zostali zwolnieni, ale jest to ostatnia znana dokumentacja ich przyjaźni.
Wściekłość Caravaggia i jego niezdolność do jej stłumienia doprowadziły go do zamordowania znacznie więcej niż tylko przyjaciół. U szczytu swojej sławy w Rzymie Caravaggio dźgnął nożem znanego alfonsa z powodu kobiety lub gry w tenisa. Nie jest jasne, czy zamierzał go zabić, czy nie.
Caravaggio był banitą w Rzymie i wkrótce potem uciekł. Poprosił o przebaczenie za swoje czyny i próbował wrócić do Rzymu jako wolny człowiek. W momencie ułaskawienia, a także po wielu innych konfliktach i okresach więzienia, Caravaggio był chory i zmarł przed powrotem do domu.
Artemisia Gentileschi
Artemisia Gentileschi jest jedną z najbardziej znanych malarek na świecie. W tradycji, z której się wywodzi i w jej czasach, być może nigdy nie było tak głęboko odmiennej perspektywy reprezentowanej przez kobietę. W jej życiu i sztuce kryje się bardzo specyficzny i niezwykle prawdziwy opis tego, jak to było, wtedy i nadal jest, być kobietą wyprzedzającą swoje czasy.
Artemisia urodziła się w 1593 roku jako córka słynnego artysty Orazio Gentileschi. Jej matka i rodzeństwo zmarli, gdy Artemisia była mała. Kiedy Artemisia zaczęła interesować się sztuką, Orazio zmienił się z samotnego ojca w nauczyciela sztuki. Artemisia szkoliła się u ojca, a także przyjęła tenebryzm Caravaggia, kontynuując malowanie w tym stylu przez całe życie, chociaż przyćmiła ojca jako wybitnego artystę.
W wieku 17 lat Artemisia została pozostawiona pod opieką Agostino Tassiego, przyjaciela i kolegi artysty Orazio. Tassi zgwałcił 17-letnią wówczas Artemisię, choć akt gwałtu w tamtych czasach niekoniecznie był uważany za przestępstwo przeciwko kobiecie, ale raczej przeciwko honorowi rodziny. Dopiero gdy Tassi nie wykazał chęci poślubienia Artemisii, Orazio pozwał go do sądu.
Chociaż Tassi został rzekomo wygnany z Rzymu na pięć lat, jego wyrok nie został wykonany. Wkrótce potem Artemisia poślubiła florenckiego malarza, aby uniknąć skandalu i bezbożnej reputacji, która spadła na nią po ataku. Artemisia nadal malowała. Po strasznym i bolesnym doświadczeniu dorosła i stała się znana ze swojej pracy teatralnej. Jej obrazy przedstawiają kobiecą zemstę, siłę i opór.
Obrazy: dwie wersje Judyty ścinającej głowę Holofernesowi
Patrząc na te dwa obrazy obok siebie, staje się jasne, że chociaż historie są takie same, serca ich malarzy były bardzo różne. Podczas gdy osobiste narracje każdego z artystów oferują pewien wgląd w ich obrazy, gatunek artysty może również wpływać na sposób, w jaki Judyta, służąca Ada i Holofernes są przedstawiani na każdym obrazie.
Wersja Caravaggia
Wersja historii Caravaggia ujawnia jego zrozumienie interpretacji. Judyta chwyta Holofernesa za włosy; jej twarz jest bardziej zaniepokojona niż rozgniewana. Ręce ma wyciągnięte przed siebie, jakby brzydziła się splamić krwią swoją suknię. Starsza kobieta, pomarszczona i zmęczona latami służby, czeka w pobliżu z jutowym workiem.
Ścięty mężczyzna ma w sobie więcej życia niż którakolwiek z dwóch kobiet. Krzyczy z szeroko otwartymi ustami. Jego czoło jest pomarszczone, a w jego oczach wciąż jest życie, gdy słabo próbuje odeprzeć niespodziewany atak na swoje życie. Jest zaskoczony, niemal zdradzony tym, co się z nim dzieje.
Holofernes to człowiek, którego pycha i żądza ostatecznie doprowadziły do upadku. Został sprowokowany przez surowe instynkty i pokusy wobec Judyty. Sam Caravaggio był człowiekiem targanym przez własne emocje, pożądanie, dumę i gniew. Sposób, w jaki Holofernes jest przedstawiony na tym obrazie, pokazuje człowieka pod koniec życia, zmagającego się z własnymi decyzjami.
Przedstawienie tej historii przez Caravaggia dotyczy bardziej Holofernesa. Używając światła i cienia, Caravaggio wciąga widza w dramatyczne emocje na twarzy Holofernesa. Podczas gdy Judyta jest pięknie przedstawiona, jej postać jest mniej aktywna i mniej wciągająca. Czerwone draperie na ciele Holofernesa wyglądają na bolesne, zwracając uwagę na niewielką strużkę krwi tryskającą z szyi mężczyzny.
Ele pode ter sentido mais simpatia por Holofernes ou simplesmente se relacionado mais facilmente a ele dentro da história. Além das evidentes similaridades, como o gênero, Caravaggio também via Holofernes como um homem que sofria muito por suas emoções incontroláveis. Embora Caravaggio tenha pintado “Judite Decapitando Holofernes” quase seis anos antes de ser condenado por assassinato, suas pinturas podem quase ser um sinal de que Caravaggio temia que suas próprias emoções o dominassem algum dia.
Wersja Artemizji
Dwie kobiety próbują przytrzymać mężczyznę, napierając na niego całym ciężarem swoich ciał. Ich twarze są skupione, pokazując głębokie zrozumienie tego, co należy zrobić. Judyta przytrzymuje głowę Holofernesa przy łóżku, podrzynając mu gardło. Jej służąca, Ada, przedstawiona tutaj jako młoda i pełna życia, trzyma mężczyznę, mimo że jego pięści chwytają szyję jej sukni. Jasne jest, że walka Holofernesa dobiegła końca; chociaż widać ślady walki, jego oczy są martwe, a usta opadają.
Artemizja wkracza w ten obraz jako skrzywdzona kobieta, odnosząc się do Judyty jako kobiety rozwścieczonej i pogardzanej przez swoje doświadczenia. W przeciwieństwie do Caravaggia, Artemizja wie, czego potrzeba dwóm kobietom, aby powstrzymać opierającego się dorosłego mężczyznę: potrzebują siły i odwagi. Widzimy tu również Adę przedstawioną jako młodą kobietę - przeciwieństwo starszej pokojówki przedstawionej w dziele Caravaggia. Te dwie kobiety, przedstawione jako młode i pracujące razem, aby powstrzymać generała, przekazują niemal groteskowe koleżeństwo - ideę kobiet, które muszą współpracować w imię walki z męską władzą.
Artemisia Gentileschi w swoich pracach ukazuje również przemoc, do której zdolne są kobiety. Gwałt na Judycie i walka z torturami w sądzie jako metodą wykrywania kłamstw to dla artystki przerażające chwile. Widz może wyobrazić sobie skupione twarze Judyty i Ady dokonujących zemsty... uczucia artystki w tych strasznych chwilach. Światło przyciąga uwagę do całego aktu. Trzy twarze tworzą trójkąt, a w środku makabryczny akt, który sprawia, że historia Judyty i Holofernesa zapada w pamięć. Artemisia nie oszczędza swoich widzów, wręcz przeciwnie, oferuje im to, co gore, przemoc i wściekłość uczyniły częścią jej życia i poza jej kontrolą.
Kontekst historyczny i kulturowy
Wpływ epoki baroku
Epoka baroku, która rozkwitła w Europie między XVII a XVIII wiekiem, charakteryzowała się naciskiem na dramat, ruch i żywiołowość. Cechy te są widoczne w dziełach Caravaggia i Artemisia Gentileschi. Intensywne wykorzystanie światła i cienia, znane jako tenebryzm, oraz emocjonalne i realistyczne przedstawienie postaci odzwierciedlają trendy artystyczne tego okresu. Obaj artyści wykorzystali te elementy, aby ożywić biblijne narracje z emocjonalną głębią, która rezonowała z publicznością ich czasów.
Znaczenie religijne
Historie biblijne i apokryficzne odegrały kluczową rolę w sztuce barokowej, służąc jako nośniki przekazu moralnego i religijnego. Szczególną popularnością cieszyła się historia Judyty i Holofernesa, której tematem było wyzwolenie i boska sprawiedliwość. Poprzez swoje obrazy Caravaggio i Artemisia Gentileschi badali nie tylko samą narrację, ale także szersze kwestie władzy, moralności i boskiej interwencji.
Techniki i style artystyczne
Szczegółowa analiza techniki
Caravaggio słynie z dramatycznego wykorzystania tenebryzmu, w którym intensywne oświetlenie podkreśla główne elementy kompozycji na ciemnym tle. Tworzy to silny kontrast, który przyciąga wzrok widza bezpośrednio do momentów akcji i emocji. Z drugiej strony Artemisia Gentileschi, choć również pod wpływem tenebryzmu, używa bardziej żywej palety kolorów i kompozycji, która podkreśla siłę i współpracę między jej kobiecymi postaciami.
Kompozycja i perspektywa
Kompozycja Caravaggia często koncentruje się na Holofernesie, podkreślając jego upadek poprzez oświetlenie i wyraz twarzy. Perspektywa służy do stworzenia poczucia głębi i ruchu, prowadząc wzrok widza przez scenę. W przeciwieństwie do tego, Artemisia organizuje swoje postacie w taki sposób, aby podkreślić interakcję i współpracę między Judytą i Adą, tworząc wizualną narrację, która podkreśla jedność kobiet przeciwko uciskowi.
Symbolika i motywy
Elementy symboliczne
Zarówno dzieła Caravaggia, jak i Artemisia Gentileschi nie tylko przedstawiają biblijną narrację, ale także zawierają głęboką symbolikę, która wzbogaca zrozumienie sceny. U Caravaggia dramatyczne oświetlenie i użycie głębokich cieni nie tylko podkreślają Holofernesa jako centralną postać, ale także symbolizują dwoistość między światłem cnoty a ciemnością zepsucia. Wyraz rozpaczy na twarzy Holofernesa może być postrzegany jako reprezentacja jego moralnego upadku i bezsilności w obliczu kobiecej siły.
Z drugiej strony Artemisia wykorzystuje kompozycję i kolor, aby podkreślić siłę i determinację Judyty i Ady. Żywe kolory kontrastują z ciemnym tłem, symbolizując nadzieję i odwagę, które pojawiają się nawet w czasach przeciwności. Postawa kobiecych postaci przekazuje poczucie jedności i oporu, podkreślając znaczenie kobiecej solidarności w walce z uciskiem.
Podstawowe tematy
Tematy władzy, płci, zemsty i wyzwolenia są eksplorowane na różne sposoby przez obu artystów. Caravaggio skupia się bardziej na tragedii i upadku Holofernesa, odzwierciedlając jego własne wewnętrzne zmagania i burzliwe emocje. Z drugiej strony Artemisia podkreśla siłę i determinację kobiet, odzwierciedlając jej osobiste doświadczenia związane z traumą i odpornością.
Wpływ i dziedzictwo
Wpływ na przyszłych artystów
Interpretacje Judyty i Holofernesa autorstwa Caravaggia i Artemisii Gentileschi wywarły trwały wpływ na świat sztuki. Caravaggio, ze swoim rewolucyjnym wykorzystaniem światła i cienia, zainspirował pokolenia artystów do odkrywania emocjonalnego realizmu i dramatyzmu w swoich dziełach. Jego styl wpłynął na późniejsze ruchy artystyczne, takie jak hiszpański barok i neoklasycyzm.
Artemisia, ze swojej strony, stała się pionierską postacią wśród artystek, kwestionując normy swoich czasów i torując drogę przyszłym pokoleniom malarzy. Jej szczere i mocne wizerunki kobiet nie tylko podkreślały jej umiejętności techniczne, ale także wnosiły unikalną kobiecą perspektywę do narracji tradycyjnie zdominowanych przez postacie męskie. Dziś Artemisia jest ceniona nie tylko za swój wkład artystyczny, ale także za rolę, jaką odegrała w walce o równość płci w świecie sztuki.
Współczesne interpretacje
Współcześnie dzieła Caravaggia i Artemizji są nadal badane i reinterpretowane. Współcześni artyści i naukowcy analizują te obrazy z różnych perspektyw, w tym z perspektywy feministycznej, która docenia wyjątkową wizję kobiecej siły i oporu Artemizji. Te nowoczesne interpretacje pomagają zachować znaczenie tych dzieł w dzisiejszym kontekście.
Analiza porównawcza z innymi artystami
Inne przedstawienia Judyty i Holofernesa
Oprócz Caravaggia i Artemizji, wielu innych artystów zajmowało się historią Judyty i Holofernesa, takich jak Donatello, Peter Paul Rubens i Gustav Klimt. Każdy z artystów wniósł własną perspektywę i styl, wzbogacając narrację o różne interpretacje wizualne i tematyczne.
Różnorodność interpretacji
Różne interpretacje na przestrzeni wieków podkreślają wszechstronność i trwałość historii Judyty i Holofernesa. Każdy ruch artystyczny i artysta dodał warstwy znaczenia i emocji, pokazując, jak jedna narracja może być wymyślana na nowo i reinterpretowana na niezliczone sposoby.
Polish 
Portuguese 
English 
German 
French 
Spanish